Paragrafta yazarın herhangi bir düşünceyi ya da durumu ortaya koyma biçimine anlatım denir. Yazar aktaracağı duruma uygun bir anlatım biçimi seçemezse, yazısının etki gücü azalır. Bir bilgiyi aktarmakla bir olayı hikaye etmek ya da bir manzarayı betimlemek farklı bir anlatım gerektirecektir.

Bu biçimleri şu şekilde açıklayabiliriz:

1. Açıklama

Öğretici özellik gösteren bir anlatım biçimidir. Paragrafta yazarın amacı bilgiyi en kısa yoldan okuyucuya anlatmak olduğundan, yazar sanatlı söyleyişlere, imalı sözler pek yer vermez. Açık, anlaşılır bir dil kullanır. Soyutluktan, kişisellikten (öznellikten) kaçınır. Tanımlarla, örneklerle konunun en iyi biçimde anlaşılmasını sağlar. Ansiklopedilerde daha çok bu tür bir anlatım görülür. Aydınlatıcı nesnel bilgiler verilir.

2. Tartışma

Yazarın, bir düşüncenin, bir önerinin doğru olmadığını ortaya koymak amacıyla hazırladığı yazılarda başvurdu bir yöntemdir. Yazar okuyucuyla sohbet ediyormuş gibi bir üslupla yazısını oluşturur. Devrik cümlelerle, soru ve cevaplarla paragrafa akıcılık kazandırır. Sonuçta burada da bilgi ortaya konmuş ola ancak bir görüşün başka bir görüşe karşı savunuculuğunun yapılması onu açıklamadan ayırır.Yazar, görüşlerini inandırma amacındadır. Kanı niteliği taşıyan yargılardan kaçınır, öznel olmaya çalışır.

3. Betimleme

Yazarın, gördüklerini okuyucunun gözünde canlanacak biçimde anlatmasıyla oluşan bir anlatım biçimidir. Betimlemede asıl olan görselliktir. Bu nedenle paragrafı okurken gözle algılanan renk ve biçim ayrıntılarına büyük yer verilir.

Betimlemeler iki grupta incelenir.

a. Ruhsal betimleme: İnsanların iç dünyasıyla tanıtıldığı, tavır ve davranışlarının ele alındığı betimleme türüdür.

Görsellikten çok, izlenim ve sezginin ağır bastığı bu betimlemeler sadece insanlara özgüdür.

Örnek: "İçli, çok duygulu bir adamdı; konuşurken hem ağlar hem ağlatırdı..." sözleri bu tür betimlemedir. b. Fiziksel betimleme: Gözle görülenin anlatıldığı betimlemelerdir. Kişinin dış görünüşüyle betimlenmesi ya dünyanın anlatılması bu türdendir. Betimlemelerde yazar nesnel olabileceği gibi gözlemlerine duygularını da katabilir.

b. Fiziksel Betimleme: Gözle görülenin anlatıldığı betimlemelerdir.Kişinin dış görünüşüyle betimlenmesi ya da dış dünyanın anlatılması bu türdendir.Betimlemelerde yazar neenel olabileceği gibi gözlemlerine duygularını da katabilir.

4. Öyküleme

Belli bir zaman diliminde gelişen olayların anlatıldığı durumlarda başvurulan anlatım biçimidir. Olayın olmadığı yerde öyküleme olmaz. Anlatım yönüyle betimlemeye benzer; ancak betimlemelerde yazarın izlenimleri söz konusu olduğu halde öykülemede olayın aktarımı, durumların değişmesi, zaman süreci söz konusudur.

Paragrafta bir anlatıcı vardır. Anlatıcı, olayı genellikle geçmiş zaman kipiyle (-di, -miş) anlatır. Paragrafi okuduğumuzda olay, gözümüzün önünden bir film şeridi gibi geçer.

ÖRNEK SORU:

Neyin doğru neyin yanlış olduğuna hiçbir zaman tam olarak karar veremeyeceğiz. Tarihin her döneminde  filozoflar, din bilimciler ve politikacılar insanların nasıl davranarak en doğru şekilde yaşayacağını bulduklarını iddia etmişlerdir. Ancak bu hiçbir zaman o kadar kolay olmadı. Hayat kesin etik kuralları yerleştirmek için fazla karmaşık. Altın Kural (kendine nasıl davranılmasını istiyorsan başkalarına o şekilde davran) genel olarak kabul görüyor ancak ahlaki otonomiyi göz ardı ediyor ve adaletin ceza vermesine imkân bırakmıyor. Ayrıca tek bir kural karmaşık durumları çözmeye yardımcı olmuyor. Örneğin çoğunluğun yararı için bazılarının zarar görmesi doğru mudur? Ya da yetişkin bir goril mi ahlaken daha değerlidir yoksa bir insan bebeği mi? Şu anda tek söyle yebileceğimiz doğru ve yanlış algımızın sabit olmadığı ve zamana göre değişebildiğidir. Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Karşılaştırma

B) Tartışma

C) Betimleme

D) Örnekleme

E) Açıklama

ÇÖZÜM:

Karşılaştırma: Benzer ve farklı yanları gösterir. Cümlede "en, daha, kadar, göre, ise" varsa bu sözcüklere odaklanın burada karşılaştırma vardır. Metinde "en doğru şekilde karşılaştırma yapılmıştır. Doğru ve yanlış üzerine de karşılaştırmalar yapılmıştır.

Tartışma: Neyin doğru, neyin yanlış olduğuna hiçbir zaman karar veremeyeceğiz. Bu cümlede ve genele bak tığımızda soru sorup cevap arama ve kendi açıklamalarıyla bizi etkilemeye çalışan bir anlatıcı var. Öznellik hâkimse tartışmaya odaklanın.

Örnekleme: "Tarihin her döneminde filozoflar, din bilimcileri, politikacılar" ayrıca cümlede "örneğin" kelimesine bakılaraktan da örnekleme olduğu anlaşılabilir. Bulmakta zorlanıyorsanız cümlenin başına "mesela, örneğin sözcüklerini getirin ve anlamlı bir kavram çıkıyorsa örneklemeyi daha rahat bulursunuz. Açıklama: Genel olarak bir açıklama yapılmıştır. Nesnel ve kısa cümleler hâkimdir.

Açıklama: Genel olarak bir açıklama yapılmıştır. Nesnel ve kısa cümleler hakimdir.

Bu parçada betimleme yoktur. 

Ayrıca bkz: Paragraf Soruları Nasıl Çözülür?

Bütün yazılarımızı okumak için tıklayınız.

Paragraf Soru Bankalarına dair tüm ürünlerimizi görmek için tıklayınız.